СООПШТЕНИЕ

Претседателството на МАНУ, на 512. седница, одржана на 13 април 2020 година, упати соопштение до јавноста за научен осврт и анализа на состојбите во врска со пандемијата од ковид-19, во согласност со општествената одговорност на МАНУ, а заради обезбедување соодветен научен придонес во институционалните напори за справување со оваа пандемија.

Претседателството на МАНУ ја информира јавноста дека МАНУ работи и ќе работи и во претстојниот период, на истражувања поврзани со пандемијата од ковид-19, со користење холистички пристап, интегрирајќи ги природните, техничките, општествените и хуманистичките науки, но и уметностите.

МАНУ, по предлог на Одделението за медицински науки и на Одделението за општествени науки, упати до Владата на Република Северна Македонија предлози со  конкретни мерки за справување со последиците од кризата во јавното здравство и во економијата.

МАНУ работи на повеќе проекти, од кои, во ова кусо соопштение, издвојуваме четири: (1) биомедицински истражувања (со посебен осврт на секвенционирањето на целиот геном на селектирана група вируси, изолирани од различни пациенти заради утврдување на различните поттипови присутни во нашата популација); (2) економски истражувања (со посебен осврт на монетарните политики и на осигурувањето на стабилноста на македонскиот финансиски систем, и на фискалните политики во времето на глобалната пандемија и нејзините влијанија во Македонија); (3) истражување во врска со ширењето на вирусот ковид-19 и влијанието на нефармацевтските интервенции во Македонија; (4) истражување поврзано со геополитичките, општествените и економските последици од пандемијата од ковид-19.

Резултатите од истражувањата ќе се објавуваат тековно, дневно и неделно, како што ќе пристигаат, на веб-страницата на МАНУ, во дневниот печат и на други јавно достапни портали, во државата и надвор од неа.

 

Трудови:

-Коцарев, Љ. (2021). Епидемиолошки модели на ширење на вирусот ковид-19 во Македонија. Македонска академија на науките и уметностите.

-Фити, Т. (2021). Монетарната политика и осигурувањето на стабилноста на македонскиот финансиски систем. Во: Зборник на трудови од истражувачки активности на ману за надминување на пандемијата на ковид-19. Скопје: Македонска академија на науките и уметноститe. ISBN: 978-608-203-318-1

-Фити, Т. (2021). Помош за малите и средните претпријатија. Македонска академија на науките и уметностите.

-Беџети, A. (2021). Фискалните политики и фискалниот простор во време на глобалната пандемија со посебен осврт на Република Северна Македонија. Во: Зборник на трудови од истражувачки активности на ману за надминување на пандемијата на ковид-19. Скопје: Македонска академија на науките и уметноститe. ISBN: 978-608-203-318-1

-Repišti, S., Jovanović, N., Kuzman, M. R., Medved, S., Jerotić, S., Ribić, E., … Markovska-Simoska, S., … & Russo, M. (2020). How to measure the impact of the COVID-19 pandemic on quality of life: COV19-QoL–the development, reliability and validity of a new scale. Global Psychiatry. doi: 10.2478/gp-2020-0016

-Király, O., Potenza, M. N., Stein, D. J., King, D. L., Hodgins, D. C., Saunders, J. B., Griffiths, M. D., Gjoneska, B., … Demetrovics, Z. (2020). Preventing problematic internet use during the COVID-19 pandemic: Consensus guidance. Comprehensive Psychiatry. 100:152180 doi: 10.1016/j.comppsych.2020.152180

-Wang, K., Goldenberg, A., Dorison, C.A., Miller, J.K., Uusberg, A., Lerner, J.S., Gross, J.J., Agesin, B.B., … Gjoneska B., … Moshontz, H. (2021). A multi-country test of brief reappraisal interventions on emotions during the COVID-19 pandemic. Nature Human Behavior. 5: 1089–1110. doi: 10.1038/s41562-021-01173-x

-Gjoneska, B., Potenza, M. N., Jones, J., Corazza, O., Hall, N., Sales, C. M. D., Grünblatt, E., Martinotti, G., Burkauskas, J., Werling, A. M., … & Demetrovics, Z. (2022). Problematic use of the internet during the COVID-19 pandemic: Good practices and mental health recommendations. Comprehensive Psychiatry, 112, 152279. doi: 10.1016/j.comppsych.2021.152279

-Van Bavel, J. J., Cichocka, A., Capraro, V., Sjåstad, H., Nezlek, J. B., Pavlović, T., Alfano, M., Gelfand M.J., … Gjoneska, B., … Boggio P. (2022). National identity predicts public health support during a global pandemic: Results from 67 countries. Nature Communications, 13: 517. doi: 10.1038/s41467-021-27668-9

-Pavlović, T., Azevedo, F., De, K., Riaño-Moreno, J. C., Maglić, M., Gkinopoulos, T., … Gjoneska, B., & Keudel, O. (2022). Predicting attitudinal and behavioral responses to COVID-19 pandemic using machine learning. PNAS Nexus, pgac093. doi: 10.1093/pnasnexus/pgac093

-Gjoneska, B., Potenza, M. N., Jones, J., Sales, C. M. D., Hranov, G., & Demetrovics, Z. (2022). Problematic use of the internet in low- and middle-income countries before and during the COVID-19 pandemic: A scoping review. Current Opinion in Behavioral Sciences, 101208. doi: 10.1016/j.cobeha.2022.101208

-Dorison, C. A., Lerner, J. S., Heller, B. H., Rothman, A. J., Kawachi, I. I., Wang, K., Rees, V. W., Gill, B. P., Gibbs, N., Ebersole, C. R., … Gjoneska, B., … Pinto, I. (2022). In COVID-19 health messaging, loss framing increases anxiety with little-to-no concomitant benefits: experimental evidence from 84 countries. Affective Science, 3(3), 577-602. doi: 10.1007/s42761-022-00128-3

-Psychological Science Accelerator Self-Determination Theory Collaboration. (2022). A global experiment on motivating social distancing during the COVID-19 pandemic. Proceedings of the National Academy of Sciences, 119(22), e2111091119. doi: 10.1073/pnas.2111091119

 

Зборник на трудови од истражувачките активности на МАНУ за справување со пандемијата од ковид-19

Анализа на правните аспекти на вонредната состојба:
Тим Центарот за стратегиски истражувања „Ксенте Богоев“, во соработка со  професори од Правниот факултет „Јустинијан Први“ (авторите се наведени во самиот документ)  изработи Анализа на правните аспекти на вонредната состојба

Испитување на SARS CoV 2 генетски варијанти во ИЦГИБ МАНУ.

Други активности:

Интервју на акад. Таки Фити за порталот Фактор „Во третиот пакет мерки мора да се обезбедат нови кредитни линии за малите и средните фирми. Интервјуто може да се прочита тука.
Текст од д-р Елена Мујоска – Трпевска и м-р Константин Битраков со заклучоците на тема Соочување со пандемијата COVID-19 во македонските затвори и установи за сместување на лица лишени од слобода“ можете да го погледнете тука
Учество на д-р Билјана Ѓонеска (научна соработничка од МАНУ) на COST вебинар со наслов „Безбедна и ефективна употреба на интернет во време на пандемијата со КОВИД-19“. Вебинарот можете да го погледнете тука.
Покането предавање на д-р Билјана Ѓонеска со наслов „Интернет зависности во време на КОВИД-19: Препораки за млади научни истражувачи“ одржана на Тренинг школа за млади истражувачи од областа на проблематичната употреба на интернет, во рамки на Акцијата за проблематична употреба на интернет (EU COST CA16207). Предавањето може да се погледне тука.
Поканетото излагање на д-р Билјана Ѓонеска со наслов „Последен збор на истражувањата за проблематична употреба на интернет“ на завршната конференција од Акцијата за проблематична употреба на интернет (EU COST CA16207). Излагањето може да се погледне тука.
Покането излагање на д-р Билјана Ѓонеска со наслов „Вебинар на млади лекари лидери за колебливост кон КОВИД-19 вакцини“ во рамки на вебинар од Програмата за млади лекари лидери (IAP Young Physician Leadership Program). Излагањето може да се погледне тука.
Покането излагање на д-р Билјана Ѓонеска со наслов „Психолошки фактори кои влијаат на колебливоста за вацинација“ одржано на глобалниот вебинар на Меѓу-академското партнерство за здравје (InderAcademy Partnership for Health), под покровителство на Кинеската и Германската академија на науки. Излагањето можете да се погледне тука (целата програма од настанот е достапна тука). Куси исечоци со главните препораки на сите предавачи се достапни на оваа адреса.
Учество на д-р Билјана Ѓонеска во изготвување на извештајот за Меѓуакадемското партнерство за здравје (InterAcademy Partnership for Health, IAP) со наслов „Справување со колебливоста за вакцинација против ковид-19“. Извештајот може да се погледне тука.
Текстот со заклучоците на тема „Соочување со пандемијата COVID-19 во македонските затвори и установи за сместување на лица лишени од слобода“    од д-р Елена Мујоска – Трпевска и м-р Константин Битраков можете да го погледнете тука
Поканетото предавање на завршната конференција од Акцијата за проблематична употреба на интернет (Problematic Use of the Internet, EU COST PUI) носи наслов:

 

Останати истражувања од тековниот период:

-Fineberg, N. A., Menchón, J. M., Hall, N., Dell’Osso, B., Brand, M., Potenza, M. N., Chamberlain, S. R., Cirnigliaro, G., Lochner, C., …Gjoneska B., … Zohar, J. (2022). Advances in problematic usage of the internet research – A narrative review by experts from the European network for problematic usage of the internet. Comprehensive Psychiatry, 152346. doi: 10.1016/j.comppsych.2022.152346

-Kowal, M., Sorokowski, P., Pisanski, K., Valentova, J. V., Varella, M. A. C., Frederick, D. A., Al-Shawaf, L., García, F. E., Giammusso, I., Gjoneska, B. … Zumárraga-Espinosa, M. (2022). Predictors of enhancing human physical attractiveness: Data from 93 countries. Evolution and Human Behavior, 43(6), 455–474. doi: 10.1016/j.evolhumbehav.2022.08.003

-Bago, B., Kovacs, M., Protzko, J., Nagy, T., Kekecs, Z., Palfi, B., Adamkovic, M., Adamus, S., Albalooshi, S., … Gjoneska, B., … Aczel, B. (2022). Situational factors shape moral judgments in the trolley dilemma in Eastern, Southern, and Western countries in a culturally diverse sample. Nature Human Behavior. 6(6), 880-895. doi: 10.1038/s41562-022-01319-5

-Imhoff, R., Zimmer, F., Klein, O., António, J. H. C., Babinska, M., Bangerter, A., Bilewicz, M., Blanuša, N., … Gjoneska, B., … van Prooijen, J.-W. (2022). Conspiracy mentality and political orientation across 26 countries. Nature Human Behaviour, 6(3), 392–403. doi: 10.1038/s41562-021-01258-7