Лингвистика и литературна наука

Област на работа: Институт за класични студии

Акад. Витомир Митевски

Институции: Филозофскиот факултет во Скопје

Биографија

Академик Витомир Митевски е роден 1951 година во Куманово каде што завршил основно образование и гимназија.
Во 1975 година дипломирал филозофија на Филозофскиот факултет во Скопје, а во 1985 година на истиот факултет дипломирал на класични студии. Постдипломски студии завршил на Филозофкиот факултет во Белград (1983) со магистерска теза на тема Ниче и грчка антика, а докторската дисертација на тема Поезијата на Прличев и Хомер ја одбранил во 1990 година на Филозофскиот факултет во Скопје.
Неговиот прв работен ангажман бил професор по филозофија во гимназијата „Георги Димитров“ во Скопје (1976–1977), потоа работел како драматург во Драмскиот театар во Скопје (1977–1980). Од 1986 година работи на Филозофскиот факултет во Скопје – при Институтот за класични студии. Денес како редовен професор држи предавања по античка философија, античка епска поезија и византиска книжевност.
На општествен план бил ангажиран како секретар на Сојузот на друштвата за антички студии на Југославија, а бил и претседател на Друштвото за класични студии Жива Антика. Бил коорганизатор на повеќе домашни меѓународни научни собири. Основачки уредник бил на списанието Театарски гласник, а одговорен уредник е на меѓународното научно списание за класични студии  Жива Антика почнувајќи од 1991 година.
Во авторските дела од областа на филозофијата, негов основен став е дека античката култура и филозофија имаат клучно значење за разбирањето на човекот и неговата состојба во светот. Покрај низа статии, објавил монографија за Хераклит, како и повеќе книги во кои го обработува античкиот концепт на душата и посебно нега на душата, а меѓу нив се издвојуваат Платоново учење за душата и Душата и духовниот живот во антиката и раното средновековие. Автор е на едицијата во 10 книги под заеднички наслов Античката философија и нејзиното влијание.
Дела во кои се обработува античката епика и нејзиното влијание врз македонската епска поезија се Античка епика (Хелада и Рим) и Епски теми.
Од областа на византиската литература, автор е на две книги. Едната под наслов Античката философија и Византија ги истражува античките философски теми и нивната рецепција во византискиот духовен свет. Другата книга под наслов Сенката на Марко Крале претставува споредбена анализа на стилот, мотивите и типологијата каде што се препознаваат допирните точки меѓу античката и посебно византиската и македонската традиционална епска поезија.
Во делото Македонската апстрактна терминологија и нејзиното наследство посебно се истражува генезата на македонскиот философски јазик во светлото на кирилометодиевската традиција.
Витомир Митевски е преведувач од класичните јазици, главно на философска литература (дела на претсократовци, Платон, Аристотел, Епиктет) при што се залага за поголемо присуство на словенската философска терминологија во преводите на македонски јазик. Преведува и од античката епска поезија (Хесиод и др.)
Редовен член е на Македонската академија на науките и уметностите од 2009 година.

Библиографија

Област на работа: Средновековна македонска книжевност, библистика, херменевтика, црковна химнографија

Акад. Ѓорги Поп-Атанасов

Институции: Православниот богословски факултет во Скопје

Биографија

Акад. Ѓорги Поп-Атанасов е роден на 8 ноември 1940 година во село Елешница, Разлошко, Пиринска Македонија. Основно образование завршил во родното село, а гимназија во градот Разлог. Високото образование го оформува на Богословскиот факултет во Софија, каде што дипломира во 1967 година. Од 1972 година живее во Република Македонија. Постдипломски студии завршува на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје, каде што магистрира на тема „Кичевскиот октоих од XIII век“ и докторира на тема „Октоихот во македонската писмена традиција“. Работел во Македонската архиепископија, Републичкиот завод за заштита на спомениците на културата, Ракописното одделение при Народната и универзитетска библиотека во Скопје и во Институтот за македонска литература, каде што бил научен советник и раководител на Одделението за средновековна македонска литература. Од 1990 година на Богословскиот факултет ги предава предметите од областа на Стариот завет: староеврејски јазик, вовед во Светото писмо на Стариот завет, старозаветна историја со библиска археологија и старозаветна егзегетика со библиска херменевтика.
Во својата научна активност, пак, акад. Поп-Атанасов е ориентиран кон повеќе научни богословски дисциплини – македонска црковна книжевност, историја на македонското правoславно богослужение, хагиографија, библистика, црковна химнологија и др. Македонската црковна книжевност ја проучува од повеќе аспекти, почнувајќи од книжевните дела на светите браќа Кирил и Методиј и нивните најблиски ученици и соработници светите Климент и Наум Охридски, одделните духовни школи и манастирски книжевни центри, па сè до одделните црковници – монаси и свештеници, кои преку црковната книжнина ја ширеле духовната просвета меѓу православното македонско население. Посебно внимание им посветува и на книжевните творци од подоцнежниот период, особено на оние што работеле во кругот на Слепченскиот и на Кратовскиот црковно-книжевен центар. Од областа на црковната химнологија и хеортологија се и научните прилози на акад. Поп-Атанасов посветени на словенскиот превод на октоихот и неговото ширење во македонската писмена традиција.
Научниот интерес на акад. Поп-Атанасов е насочен и кон врските на Македонската православна црква и нејзините претставници со светогорската монашка заедница и светогорските манастири. Битен елемент од научното дело на Акад. Поп-Атанасов се и неговите истражувања во врска со Кирилометодиевскиот превод на Библијата и ширењето на одделните библиски книги во македонската писмена традиција. Го проучувал односот на старословенскиот библиски превод со глаголската писмена традиција во Македонија, се задржува на одделни периоди од македонското Средновековие, во коишто библиската традиција е особено продуктивна итн. Повеќе поими од сферата на библиската теологија и македонската литургиска книжнина тој разјаснува во својот труд „Речник на старата македонска литература“, во „Македонскиот историски речник“, „Книжевно-теорискиот поимник“ и во „Македонската енциклопедија“.
Акад. Ѓорги Поп-Атанасов раководи или учествува со свои прилози во бројни научноистражувачки проекти на Македонската академија на науките и уметностите, Институтот за македонска литература, Институтот за македонски јазик, Филолошкиот факултет „Блаже Конески“, Богословскиот факултет „Свети Климент Охридски“, Институтот за проучување на старословенската култура и др. Тој, исто така, учествува на научни собири во земјата и во странство, уредува или членува во редакцијата на периодични изданија, во коишто се обработуваат теми од областа на црковната книжевност, библистиката, библиската теологија и херменевтика („Спектар“, „Кирилометодиевистика“, „Годишен зборник на ПБФ“ и др.).
Акад. Ѓорги Поп-Атанасов досега има објавено над 20 книги и повеќе од 150 статии што јасно укажува на неговата творечка активност во областа на научно-истражувачката дејност. Позначајни негови објавени дела се: „Ракописни текстови на македонски народен говор“, Мисла, Скопје 1985; „Речник на старата македонска литература“, Македонска книга, Скопје 1989; „Кичевскиот октоих, македонски книжевен споменик од XIII век, Менора, Скопје 2000; „Средновековна македонска химнографија (IX-XIII век), Институт за македонска литература, Скопје 2007; „Македонската глаголица, МАНУ, Скопје 2015 и др. Ги приредил Избраните дела на акад. Владимир Мошин во 10 томови (Менора, 2002-2013) и Црковната поезија на св. Климент Охридски (Менора, Скопје 2008).
За редовен член на Македонската академија на науките и уметностите е избран на 4 јуни 2012 година.

Библиографија

Област на работа: ЛИНГВИСТИКА И СЛАВИСТИКА

Акад. Зузана Тополињска (Zuzanna Topolińska)

Институции: Институтот за полски јазик во Полската академија на науките; Универзитетот „Св. Кирил и Методиј” во Скопје; Полската академија на науките и уметностите од Краков; Српската академија на науките и уметностите.

Биографија

Родена е на 2 јануари 1931 година во Варшава. Татко ѝ бил историчар.
Матурирала во 1948 година во градот Ќелце.
Дипломирала во 1952 година на Општествениот факултет во Лоѓ – група филологија, специјализација лингвистика.
Во 1959 година докторирала на Филолошкиот факултет на Варшавскиот Универзитет. Во 1964 година стекнала звање хабилитиран доктор. Во 1974 година станала вонреден, а во 1978 редовен професор во Институтот за полски јазик при Полската академија на науките (ПАН).
Во годините 1954 – 1972 работела во дијалектолошкиот центар на ПАН како фонолог и прозодист. Подоцна, центарот на нејзиниот научен интерес станува граматичката проблематика анализирана од семантика кон форма.
Во 1972 година е повикана од страна на властите на ПАН да организира и раководи тим за обработка на нова модерна академска граматика на полскиот јазик (Граматиката беше објавена во 1984 година). Од 1973 до 1983 работела како раководител на Одделението за современ полски јазик во Институтот за полски јазик при ПАН.
Во 1967 година гостувала како visiting professor на Чикашкиот универзитет, а во 1988 година на UCLA.
Во 1958 година на меѓународните собири се среќава со професорите Б. Конески и Б. Видоески – тука почнува нејзиниот интерес за македонскиот јазик. Во 1969 година во Институтот за словенска филологија на ПАН организирала работилница за обработка на синтаксата на македонскиот стандарден јазик.
Во 1983 година се преселила во Македонија и работела како професор – гостин на Катедрата за славистика при Филолошкиот факултет “Блаже Конески” на УКиМ по предметот “Граматика на полскиот јазик”, а потоа и по воведениот од неа предмет “Вовед во славистика”.
За странски член на МАНУ е избрана во 1976 година, а за редовен член – во 1996 година. Од 1991 е редовен член на Полската академија на науки и уметности (ПАУ) во Краков, а од 1997 година и странски член на САНУ.
Била еден од организаторите на Истражувачкиот центар за ареална лингвистика (ИЦАЛ) во МАНУ и од неговото основање во 2000 година до 2016 година го раководела Центарот. Во ИЦАЛ го води проектот “Местото на македонскиот јазик во словенскиот и балканскиот јазичен свет”, а при Одделението за Лингвистика и Литературна наука проектот “Граматички опис на македонскиот стандарден јазик”.
Акад. Тополињска е автор на над 500 научни публикации, меѓу нив над 20 книги. Таа е член на редакциски одбори на повеќе славистички списанија, член на Варшавското научно друштво и на Полското лингвистичко друштво. Добитник е на многу награди во Полска, Југославија и Македонија, меѓу другите Орден на југословенско знаме со златен венец (1990) и Државна награда на Македонија – “11 октомври” (1989). – Таа е член на две Комисии на Меѓународниот славистички комитет (МКС): Комисија за изучување на граматичките структури на словенските јазици и Комисија за Општословенски атлас. – Таа е doctor honoris causa на УКиМ (1997) и на Универзитетот во Вроцлав (Полска, 2016); во 2016 година на Универзитетот во Варшава нејзиниот докторат беше свечено обновен по 50 години.

Библиографија

Област на работа: Теорија на книжевноста и книжевна херменевтика

Акад. Катица Ќулавкова

Институции: Филолошкиот факултет „Блаже Конески” во Скопје; Европската академија на науките и уметностите, Салцбург, Австрија

Биографија

Македонскиот книжевен теоретичар, есеист, антологичар, критичар, универзитетски професор, поет и раскажувач, акад. Катица (Ката) Ќулавкова е родена на 21 декември 1951 година во Велес. Основното и средното гимназиско  образование го стекнува во родниот град (матурира 1969 година). Се запишува на Филозофско-историскиот факултет, на групите Историја на јужнословенските книжевности и  Македонска книжевност (а факултативно се запишува и на групата за француски јазик и книжевност) во Скопје, каде што дипломира во јуни 1973 година. Акад. Ќулавкова магистрира во 1982 година на Филолошкиот факултет во Скопје, со трудот „Метафората и современата македонска поезија“, а докторира во 1986 година, на Филозофскиот факултет во Загреб, со дисертацијата „Odlike lirike” („Одлики на лириката“). Магистерскиот труд е од областа на теоријата на книжевноста и македонската книжевност, а докторската дисертација од областа на теоријата на книжевноста и компаративните книжевни студии. И двата труда припаѓаат на доменот на науката за книжевноста.
Како стипендист на француската влада, акад. Ќулавкова има остварено два едногодишни студиски престоја на Универзитетот Париз 3 – Нова Сорбона (1977/78)  и Сорбона 1 во Париз (1983/84), (под менторство на угледните професори Michel Décodian и Jean-Pierre Richard). Во тек на една академска година има работено во Лекторатот по македонски јазик и литература при Институтот за ориентални јазици, INALCO – Париз (1994/1995), каде што држи настава по македонска книжевност и јазик, обликувана во два одделни курса: „Македонската книжевност од Климент до денес“ и „Македонската усна традиција и македонската современа книжевност – споредбени интерпретации“. Во пролетта 1997 година остварува истражувачки престој во Париз со грант од Програмата ТЕМПУС, при Универзитетот Париз 8 – Saint-Denis, во соработка со истакнатиот професор, филозоф и поет Michael Deguy, со цел да подготви наставна програма по новиот универзитетски предмет „Книжевна херменевтика“. Од 2001 до 2002 година остварува тесна наставно-научна соработка со Катедрата за општа и компаративна книжевност при Универзитетот Париз 3 – Нова Сорбона, како партнерска институција на Проектот ХЕСП (Нов модел на курикулуми по компаративни книжевни студии), кој се реализира под нејзино раководство.
Од 1973 до 1981 година акад. Катица Ќулавкова работи во општинската и републичката младинска организација (член на Секретаријатот), а две години има работено и во Градскиот комитет на СКМ, во одделението за култура, уметност и образование. Таа била член на ЦК на СКМ.
Акад. Ќулавкова била член на Републичката комисија за културни врски со странство, потпретседател на Републичката комисија на УНЕСКО, член на Сенатот на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, член на Стручниот колегиум на Филолошкиот факултет, член на Одборот за постдипломски студии и др. Од ноември 2002 година е член на советодавното тело на министерот за култура на Република Македонија. Од 1990 е секретар, а од 1996 до 2000 година претседател на Македонскиот ПЕН центар, кога е избрана за почесен претседател на Македонскиот ПЕН. Во септември 2002 година е избрана за претседател на Комитетот за превод и јазични права на Меѓународниот П.Е.Н. од Лондон, а во 2008 за потпретседател на Меѓународниот ПЕН (Лондон).
Освен тоа, акад. Ќулавкова е член на издавачкиот борд и на бордот за електронско издаваштво при Фондацијата Институт Отворено општество – Македонија, и член на Бордот за родови студии при „Евро-Балкан“. Била член на Комисијата за издавачка дејност при Министерството за култура на Р. Македонија, член на редакциите на списанијата „Разгледи“, „Спектар“, Identities/Идентитети и др. Била и главен уредник на списанието Прилози за лингвистика и литературна наука при МАНУ. Таа е основач на електронското списание за компаративни студии Mirage/Мираж при Катедрата за општа и компаративна книжевност, како и на меѓународнaта колекција Diversity/Разноликост. Таа повремено преведува текстови (есеи и поезија) од француски и од српски/хрватски јазик.
Во 1982 година, акад. Ќулавкова е избрана за асистент при Институтот за литература (сега Институт за македонска литература) на Филолошкиот факултет на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје. По докторирањето, во 1987 год. се префрла во наставна дејност на Катедрата за општа и компаративна книжевност при Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје, каде што најпрвин е избрана во звањето доцент, потем во звањето вонреден професор, а од 1997 година во звањето редовен професор по предметите Теорија на книжевноста, Методологија на проучувањето на книжевноста, Книжевна херменевтика и Креативно пишување.
Како книжевен теоретичар, компаратист и херменевт, а исто така и како писател, акад. Ќулавкова има напишано, приредено и објавено над педесет книги (поезија, раскази), научни студии, збирки есеи и критики, хрестоматии и антологии кои се неодминливи во просудувањето на книжевните феномени, фела, факти и вредности и кои имаат оставено силен печат во профилирањето на новите и релевантни теориско-методолошки концепции на книжевноста, во сите нејзини носечки видови: поетскиот, раскажувачкиот, драмскиот и есеистичкиот.
Добитник е на книжевните награди: „Димитар Митрев“ (за критика и есеј за книгата Мала книжевна теорија), „Велја кутија“ (за теоретски систем на идеи за книгата Теорија на книжевноста, увод), „Браќа Миладиновци“, „Нарциса“, „Млад борец“ и „Студентски збор“ (за поезија). Добитник е на највисокото државно признание за животно дело „11 Октомври“ (2014). Добитник е на меѓународно признание за книжевен опус на Друштвото на писателите на Романија (2016).
За редовен член на Македонската академија на науките и уметностите е избрана на 27 мај 2003 година. Во мај 2014 година е избрана за член на Европската академија на науките и уметностите (Салцбург). Во МАНУ има изведено неколку научноистражувачки проекти од републички и меѓународен карактер, меѓу коишто: „Поимник на книжевната теорија“, „Балканската слика на свет“ (со Полската академија на науките), „Интерпретации“ – Европски истражувачки проект, „Методи на книжевната херменевтика“, „Културните интеграции и стабилноста на Балканот“ (со БАН) и др. Два нејзини проекта се поддржани од УНЕСКО.

Библиографија

Област на работа: МАКЕДОНИСТИКА, СЛА­ВИСТИКА И БАЛКАНИСТИКА

Акад. Марјан Марковиќ

Институции: Филолошкиот факултет „Блаже Конески” во Скопје

Биографија

Доп. член Марјан Марковиќ е лингвист македонист, славист и балканист. Во центарот на неговиот научен интерес се наоѓа истражувањето на македонскиот дијалектен и стандарден јазик во минатото и денес, во словенски и во балкански контекст.

Доп.член Марјан Марковиќ е роден во Скопје на 7 февруари 1967 година. Средно образование завршил во гимназијата „Јосип Броз“. Во 1987 година се запишал на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ при УКиМ, а дипломирал во 1991 година стекнувајќи го звањето „дипломиран филолог по македонски јазик со полски јазик и книжевност“. Во 1995 година тој го одбрани магистерскиот труд под наслов „Македонскиот и ароманскиот глаголски систем во говорите на охридско-струшкиот регион“, под менторство на акад. Божидар Видоески. Во 2000 година ја одбрани докторската дисертација „Говорот на Ароманците Фрашероти во охридско-струшкиот регион (во балкански контекст)“, под менторство на проф. д-р Виктор Фридман. Дисертацијата е објавена во издание на МАНУ во 2007 година.

Доп.член Марјан Марковиќ повеќе од 20 години е вклучен во работата врз лингвистичките проекти на МАНУ. Во 1991 година, веднаш по дипломирањето, акад. Видоески го вклучува во работата врз проектот Меѓународни лингвистички атласи, кој ги опфаќа Општословенскиот лингвистички атлас (ОЛА), проект на Меѓународниот комитет на славистите (МКС), Atlas Linguarum Europae (ALE), а тогаш го опфаќаше и веќе завршениот Општокарпатски дијалектен атлас (ОКДА). Од јануари 1992 година до септември 1995, доп.член Марковиќ работи врз горните проекти, како стипендист на Министерство за образовање и наука, а од септември 1995 станува постојан надворешен соработник на МАНУ за проектот Меѓународни лингвистички атласи. Во годините 2004–2007 тој дури го води проектот.

Денес, доп.член Марковиќ е официјален претставник на Македонија во Меѓународната комисија на ОЛА при МКС и ја раководи македонската работна група во таа Комисија. Тој не само што е одговорен за интерпретацијата и претставувањето на македонскиот јазичен материјал на картите на Атласот, туку и активно учествува во развивањето и продлабочувањето на самата концепција на Атласот. Тој е, исто така, претставник на Македонија во меѓународната комисија на АЛЕ.

Во 1998 година, по смртта на акад. Божидар Видоески, доп.член Марковиќ, заедно со акад. Зузана Тополињска и проф. д-р Виктор Фридман, е автор на иницијативата за основање на Истражувачкиот центар за ареална лингвистика при МАНУ, а од 2000 година, т.е. од основањето на Центарот активен е и во проектот Местото на македонскиот јазик во словенскиот и балканскиот јазичен свет. По негова иницијатива и врз негова концепција се шират активностите на Центарот: основан е Дигитален архив на македонскиот јазик, Дигитална база на податоци за македонските дијалекти (вид дигитален дијалектен речник), Дигитална збирка на текстови од македонските дијалекти (интерактивна мапа), така што покрај традиционалната, се шири и електронска издавачка дејност. Последните две години доп.член Марковиќ, со одлука на Претседателството на МАНУ, ја врши официјално функцијата координатор на проектите на ИЦАЛ. Во 1995 година доп.член Марковиќ се вработува на Филолошки факултет „Блаже Конески“ на УКиМ, каде што денес е редовен професор по пред-метите: дијалектологија на македонскиот јазик, балканска лингвистика, современ македонски јазик. Во годините 2003–2004 ја врши функцијата продекан за настава, а во годините 2008–2009 е продекан за меѓународна соработка. Во 2013 година ја добива наградата за најдобар научник на УКиМ за 2012 година.

Во својата индивидуална научна работа доп.член Марковиќ од почеток покажува интерес за неколку линии на лингвистички истражувања: (1) организација на просторот во македонскиот дијалектен и стандарден јазик; (2) историја на македонскиот вербален систем во балкански кон-текст: формална и семантичка еволуција на системот, пред сè на семантичките и граматички категории ВИД и ВРЕМЕ, и (3) етимологија и анализа на семантичка мотивација на одделни лексеми во избраните сегменти на македонскиот лексички фонд. Неговата креативност, линг-вистичката интуиција, практичното и теоретското познавање на словенските и балканските јазици, придонесоа доп.член Марковиќ да ги надгради и да ги развие постојните научни сознанија на сите овие подрачја. Повеќето негови лингвистички студии имаат аналитички карактер, конкретни теми, јасно изложени резултати;

Библиографијата на доп.член Марковиќ брои над 70 објавени позиции, плус уште над десетина текстови предадени за печат во видни и референтни списанија. Неговите објавени научни студии би можеле да се групираат на следниот начин: публикации посветени на механизмите на определување на статичната локација на нештата, врз којашто може да се надградува динамична просторна информација; студиите посветени на македонско-ароманските контактни измени во доменот на вербалниот систем; прилогот на доп.член Марковиќ во откривањето и уверливото и аргументирано ја образложи појавата позната како „удвојување на предлозите“; неколку универзитетски прирачници по македонска дијалектологија; неколку гимназиски прирачници по македонски јазик и литература приредени врз постојната стручна литература; карти од Општословенскиот лингвистички атлас, што подразбира темелно изведена интерпретација, утврдена етимологија и морфолошка структура на неколку стотини лексеми регистрирани во 850 населени места, распоредени низ словенската јазична територија, што сведочи за широката лингвистичка и славистичка подготовка на авторот. Во печат (во МАНУ) е и неговата нова книга Просторните односи во македонскиот јазик (во балкански контекст).

Доброто познавање на големите јазици: англиски, германски, руски, бројните студии објавувани во познати списанија, активното учество на бројни научни конференции во земјата и во странство, му осигурија на доп.член Марјан Марковиќ широки контакти и висока позиција во меѓународните лингвистички кругови. Тој е баран како претставник на Р. Македонија и на македонскиот јазик во многу меѓународни проекти, меѓу коишто и проектот Evolution of Semantic Systems – EOSS, Max Planck Institute for Psycholinguistics, Nijmegen, The Netherlands, и др. Спомнатото познавање на повеќе јазици му дозволува редовно да ја следи новата стручна литература, да ги следи новите трендови во светската лингвистика и да се вклучува во научна дискусија со познати и непознати странски колеги – лингвисти, слависти и балканисти.

Од големо значење за македонската лингвистичка средина е дидактичката и педагошка работа на доп.член Марковиќ, а во тој контекст и неговата вештина за организирање на тимска работа (обука, едукација, работилници). Тој знае да ги заинтересира студентите, да воспостави личен контакт со нив, да ги увери во длабоката смисла на она што се бара од нив во текот на студиите, како и при нивниот ангажман во проектите на Истрачкиот центар за ареална лингвистика „Божидар Видоески“. На негова иницијатива, во просториите на ИЦАЛ постојано има студенти-волонтери кои не само што помагаат во реализација на научните активности на Центарот, туку и учат практична лингвистичка работа, примена на ИТ-технологијата, итн. Неговите предавања секогаш се добро посетени, а неговите настапи на научни конференции побудуваат дискусија и не ретко водат кон нови научни потфати.

За дописен член на Македонската академија на науките и уметностите во Одделението за лингвистика и литературна наука е избран во 2015 година.

За редовен член на Македонската академија на науките и уметностите е избран во 2022 година.

Библиографија

Област на работа: македонистика, славистика, балканистика, општа лингвистика

проф. д-р Веселинка Лаброска

Институции: Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“ – Скопје

Биографија

Веселинка Лаброска е родена е на 8.9.1966 година во Битола. Основно и средно образование завршила во Кичево со одличен успех. На Филолошкиот факултет во Скопје се запишала во учебната 1985 година на групата Македонски јазик со француски јазик како втор главен предмет. Во 1998 година ја одбранила магистерската работа на тема Говорот на село Кула – Серско, а докторската дисертација Кичевскиот говор, изработена под менторство на акад. Зузана Тополињска, ја одбранила во 2006 година на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје.

Од 1 септември 1990 година Веселинка Лаброска е вработена во Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“. Вклучена е во работата на два проекти во Одделението за дијалектологија: „Македонски дијалектен атлас“ (под нејзино раководство) и „Македонските дијалекти надвор од границите на Република Македонија“ (под раководство на д-р Гоце Цветановски).

За потребите на своето стручно усовршување, Веселинка Лаброска има учествувано на курсот по лингвистика Матезиус во Прага, Република Чешка, во 1999 година, како и на семинарот за лужичко-српски јазик во Будишин, СР Германија, во 2002 година.

На проектот „Македонски дијалектен атлас“, Лаброска е еден од авторите и член на редакцијата на воведниот том Македонски дијалектен атлас, Пролегомена, а на проектот „Македонските дијалекти надвор од границите на Република Македонија“ е коавтор и член на редакција на монографијата Банскиот говор. Во 2009 г., Веселинка Лаброска има учествувано и во меѓународниот проект со наслов Лексички маркери за изразување евиденцијалност во европските јазици, под раководство на Бјорн Вимер од Универзитетот во Мајнц, Република Германија.

Во текот на 2010 година Веселинка Лаброска се јавува како раководител на проект Вратничко-полошките говори – духовна ризница, изработен во рамките на годишната програма за 2010 година на Управата за заштита на културното наследство при Министерството за култура. Како резултат на овој проект во декември 2012 излезе од печат книга со ист наслов.

Во 2012 г., В. Лаброска е ангажирана заедно со други колеги од Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“ и на проектот Корпусот Гралис, којшто под раководство на проф. д-р Бранко Тошовиќ се работи на Универзитетот во Грац, Република Австрија.

Во текот на 2013 година Веселинка Лаброска се јавува главен истражувач од македонска страна на билатералниот проект со Словенија Фонетско-

фонолошките особености во македонскиот и во словенечкиот јазик, заедно со д-р Хотимир Тивадар, фонетичар и фонолог од Филозофскиот факултет во Љубљана, како главен истражувач од словенечка страна.

Веселинка Лаброска од 2004 година активно учествува и во работата на Комисијата за фонетика и фонологија на словенските јазици при Меѓународниот славистички комитет како претставник од Македонија. Таа е дел од тимот којшто, под раководство на Ирена Савицка ја изработи новата Фонетика и фонологија на стандардниот македонски јазик.

В. Лаброска активно учествува во работата на Истражувачкиот центар за ареална лингвистика „Божидар Видоески“ (ИЦАЛ) при МАНУ од самите негови почетоци, каде што се работи на проектот Географска и функционална карактеристика на морфосинтаксички балканизми. Како резултат на работата на овој проект таа е дел од авторскиот тим во три отпечатени монографии.

На билатералниот проект меѓу МАНУ и САНУ со наслов  Јазикот како запис на културата во етнолошката и лингвистичка анализа на релација Србија – Македонија, кој се реализираше под раководство на академик Марјан Марковиќ (МАНУ) и академик Предраг Пипер (САНУ), Лаброска беше координатор од македонска страна.

Таа се јавува како приредувач во два тома од критичкото издание на целокупните дела на Блаже Конески, финализиран во 2021 година под раководство на академик Катица Ќулавкова.

Во текот на 2021 година, Веселинка Лаброска е вклучена како стручњак за македонски јазик во реализација на проектот Инклузија на деца со попреченост во предучилишно образование во организација на Здружението за асистивна технологија Отворете ги прозорците, каде што заедно со проф. д-р Бранислав Геразов и со неговиот тим се работи на апликацијата Говорко.

Веселинка Лаброска има бројни активности и на општествен план. Во Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“ таа ја извршува функцијата директор во периодот од 2010 до 2013 година и во овој период се акредитирани постдипломски и докторски студии во рамките на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“. В. Лаброска од своето докторирање до сега активно учествува во разни државни комисии поврзани со македонскиот јазик, е долгогодишен член на Државниот матурски одбор, како и на повеќе комисии и редакции во Институтот.

Од првите свои објавени трудови во 1993 година, Лаброска пројавува широк дијапазон на научен интерес: освен дијалектолошки трудови со анализи на сите јазични рамништа, таа пишува прилози со проблематика од областа на фонетиката, морфосинтаксата, етимологијата, лексиката и семантиката, евиденцијалноста како посебна семантичка категорија, контрастивната граматика. Нејзините статии се објавувани и во престижни лингвистички списанија со висок фактор на влијание. Учесник е од македонска страна во меѓународен проект со наслов EUROJOS од Институтот за славистика при ПАН, во кој учествуваат лингвисти од дваесетина европски земји.

Лаброска е еден од авторите на две изданија иницирани од Нансен дијалог центар – Скопје: Македонско-албански – албанско македонски речник и Разговорник за двата јазика.

Веселинка Лаброска се јавува како рецензент на трудови во повеќе лингвистички списанија, како и рецензент за избор во научни звања на повеќе

универзитети во земјата и во странство. Таа е член на редакцијата на списанието Македонистика, како и на повеќе редакциски и организациски одбори во Македонија и во Србија.

Веселинка Лаброска е вклучена и во наставата на прв циклус студии, најпрво на Универзитетот ФОН, а потоа на Државниот тетовски универзитет, каде што предава и денес. Таа се јавува како ментор на повеќе дипломски, магистерски и докторски трудови.

В. Лаброска има настапувано како гостин предавач на катедрите за Славистика на Карловиот универзитет во Прага, на Универзитетот во Љубљана и на Универзитетот во Загреб. Таа има бројни телевизиски и радио настапи за теми од областа на македонистиката и во државата, но и надвор од неа.

Освен со францускиот јазик, Веселинка Лаброска се служи со англискиот, ги познава активно или пасивно сите словенски јазици и дел од балканските јазици, а за полски и српски таа се јавува и како официјален преведувач на книги објавени во МАНУ.

Библиографија

Област на работа: македонистика, палеославистика, етнолингвистика

проф. д-р Лилјана Макаријоска

Институции: Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“, Универзитет „Св. Кирил и Методиј“, Скопје

Биографија

Лилјана Макаријоска е родена на 15.6.1963 год. во Скопје, каде што ги стекнува основното и средното образование. Во 1986 год. дипломира на Филолошкиот факултет во Скопје, група за Mакедонски јазик – еднопредметна, а во учебната 1987/1988 се запишува на постдипломски студии по Македонски јазик на Филолошкиот факултет во Скопје и ги завршува со одбрана на магистерскиот труд под наслов Јазичните особености на Радомировиот псалтир (со посебен акцент врз фонетиката и морфологијата) во 1993, а докторската дисертација под наслов Девербативните именки во македонските црковнословенски ракописи од XII до XVI век (образување и семантика) ja одбранува во 1999.

Во Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“ е вработена од 1987, а до денес е ангажирана на проектот Речник на црковнословенскиот јазик од македонска редакција (од 2004 е главен истражувач); во периодот од 2000 до 2003 год. е главен истражувач на проектот Лексиката на материјалната култура во македонските црковнословенски текстови; од 2003 до 2005 год. е соработник на проектот Орбелски триод, на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“, под раководство на Е. Црвенковска; во 2009 на проектот Поимник на македонски зборови од областа на информатичката терминологија на Министерство за информатичко општество при Владата на РМ. Во 2012 год. е вклучена на Меѓународниот проект Византиските културни и јазични модели кај јужните Словени: рецепција и трансформација, под раководство на Е. Црвенковска.

Во 2013 учествува во работата на проектот Дигитализација на текстот на Охридскиот апостол од картотеката на Речникот на црковнословенскиот јазик од македонска редакција; во 2013 и 2014 во работата на Правописот на македонскиот јазик, додека од 2019 до 2021 е вклучена во работата на проектот Целокупни дела на Блаже Конески на МАНУ, под раководство на акад. К. Ќулавкова.

Своите трудови Макаријоска ги објавува во македонскиот научен печат, но и во зборници и списанија во странство: Slavia, Riječ, Slovo, Opera Slavica, Balkanistica, Filologija, Croatica et Slavica Iadertina, а тие главно се од областа на: историската лексикологија, историското зборообразување, на македонскиот јазик од XIX век и на современиот македонски јазик од лексиколошки, лексикографски, стилистички и етнолингвистички аспект, на македонската фразеологија, на јазикот на современата

македонска литература. Има објавено 320 научни трудови, од кои 38 книги, што се цитирани и во трудови од афирмирани лингвисти, палеослависти. Дел од научниот опус на Макаријоска е достапен на профилот https://ukim.academia.edu/LiljanaMakarijoska.

Макаријоска има презентирано 160 реферати на научни собири во земјата и во странство: Хрватска, Србија, Босна, Бугарија, Албанија, Чешка, Словачка, Русија, САД и др. Учествува во работата на 20-ина организациски одбори на меѓународни научни собири, член е на Програмско-организацискиот одбор на манифестацијата 2008 – Година на македонскиот јазик, член на работната група за изработка на ИКT-лексиконот при Министерството за информатичко општество на Р Македонија (2008/2009), претседател на работната група за подготвување на Водич за стил (Style Guide), Поимник, проверка на поимникот, преведување за Корпорацијата Микрософт (Microsoft Corporation) во 2009/2010 год.

Таа држи предавања на Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и култура, координатор е на XXXIV научна конференција на Семинарот, а го води и Курсот по старословенски јазик (2006, 2008).

            Во периодот од 2006 до 2010 год. Макаријоска е директор на Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“, претседател на Советот на Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“ (2001 – 2004), член на Советот за македонски јазик при Министерството за култура (2008 – 2011), член на Советот на Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и култура (2000 – 2010), член на Македонскиот национален славистички комитет (2003 – 2020), член на Комисијата за зборообразување (2000 – 2003), член на Комисијата за црковнословенски речници при Меѓународниот славистички комитет (2006 –) и на Комисијата за лексикологија и лексикографија (2018 –).

Макаријоска е редовен професор на втор циклус студии по Македонистика со комуникологија по предметите: Методологија на лингвистичките и антрополошките проучувања; Зборообразување, Историско зборообразување на македонскиот јазик, Јазикот и средновековната култура, Историска лексикологија,  како и на трет циклус студии-докторски студии по Македонистика по предметот: Историска лексикологија и семантика.

Член е на уредувачкиот совет на реномираното хрватско списание Slovo (Staroslavenski institut, Zagreb), како и на годишникот Славянская историческая лексикология и лексикография (Институт лингвистических исследований, РАН).

Рецензент е на десетина монографии во земјата и на повеќе монографски изданија во странство, на пр.: изданијата: L. Nakaš, Divoševo evanđelje (2018); M. Kardaš, Kopitarovo četverovanđelje (2020), на трудовите за повеќе странски списанија: Slovo, Filologija (Zagreb), Fluminensia (Rijeka), Knjizevni jezik (Sarajevo).

Членува во повеќе редакциски одбори, пр. на списанијата Литературен збор (2000 – 2003), Кирилометодиевистика (2014 –), на Македонски јазик како одговорен уредник (2003 – 2010 и 2014 – 2017).

Макаријоска е добитник на Плакета на Универзитетот во Риека за унапредување и развој на високо-образовниот процес и хрватско-македонската научната соработка,  Благодарница од Министерството за информатичко општество за значаен придонес во изработка на Поимник на македонски зборови од областа на информатичката терминологија, Мicrosoft Local Language Program Congratulates for outstanding

Библиографија